FAVANG SEHNAWK
Kumpui linglet
a’n vawi ve ta zing el. Upahai
ngaia dingin kum hril khawp em em nei naw lang khawm, nun harsatzie le mihriem nun
tawi zie ka sut a, lengtrul team tlung hiela ka’n ngai ta leiin ka ta ding
chun nisa an ding tahin ka hriet. Tulai khawvel changzie hrimah, pakhatte bubel
phul taka khawvel hmasawnna changkuong liem zar zara a so zing leiin, sangkhat zakuo
suok chu ei chul tiel tiel a ni deu tak ta hih!
Ngaituona invak hratzie chu a thruoitu zir a nih. A
thu chun var (light) neka inzin hrat a um nawh. Einstein theory ang chun second
1 sung mel 186,000 a fe hman a. Ngaituona tlung hlatzie ruok hi chu zattheilo a ni bur el.
‘Favang khawthieng e’ ti lo chun hi trum zet chu a mi
fen sei. Tuol lo chaina khan a zir ti ding amanih, favang nisa hnuoiah hin
nghatna tieng tieng thawnthu hlimthla ka zuk mitthla thei pei a. Ka khuolchamna
rama inthawk hmun insang lem panin, kawlkil tieng ka hei ngha a. Kawl bulthrut a
faiin, khawsiet a hnai hmel nawh. Chuong ang bawkin van ka hei en a, nisa paw hmiein,
lungril ngaituona khal fal thei khawp chaua huntawk romei an zam bawk a. Ka lo
suokvak naw pal pal, tiin, a taka ka lo chang tah hmangaina kumum par ta si
lo rim hip ding chun a mi lenhmang ta dai a. Hun liemta hnung zunah ka’n
ham tang zo naw a ni deu tak. Phut thar nawk thei ni sien aw.....!
Pi le pua inthawk hunpui (season) thre dan tlanglawn
hieng – Fur, Favang, Thlasik, Chapchar le Nipui ei nei a. Ka ngainat favang ei hang tlung ta hin lungril a'n
lengvak vel a. Manipur simthlang tlangdung ngawt chun ka ngaituona a sawk
thla. Tlangram hring incham, ahi piellei khanga hin a tam tliet leh, ieng khera Lientlangpui chu zuk chak am ka nih ?
Hmar hnam zierang fir hlawka mawngdawk, leidara
inbiel phak le thuklukham put pha chinhai ta ding chun, hunpui inher ruol hin
ngaituona sutthlek a’n her naw thei nawh. Calendar en nek hmanin ei
kawl le vela thilsiemhai nungchang hin hunbi a mi hrilfiepek. December (Mimtukthla)
ei tlung leiin Krismas a min hrietsuoktir naw a, tlangsambuor hung par hi a
nih nadara Bethlehem dar khawng hlaktu chuh. Chuong ang bawkin favang khawm hin ahi dawnlungruka hin thawnthu tam
a hril mieu si annawm!
Tlangram sikula Sinlung Reader phet ve phak ti
takah, a thur hin ei thur deu bawk chu ning a ta, geography le biengno
formula tiem kawp hi thil danglam a ni nawh. Khanglai huna khan vawisuna ei
buoipui thilhai la um ve tlat lo, ngaizawng nei le biri bawng hawp bak naw chu
hang hrivawi ding a vang hle. Pieng
pangngaia sielien, middle sikul lut chin ta lem kha chu ngaimel ding nei fir
fer vawng ei ni tah. A la nei ve nawhai chu ‘Ruol a ban naw mani aw....’ ti dingin an um.
Ka zuk thurdawk nuom
ruok chu hi nih - Favang zantieng
tluonglampuiah, nisa lum huntawk chiea sa hnuoiah mawza var nal deuhai
hnung hnawtin, dit ruk deu chu
tlangsam kau thruom li kherin ei hang vuok tawi a. Hieng anga thaw hin an
mi dit hlak an ti lei a nih. Lekhathawnah tlangsam thruom li kau ngeia vuok thu
kha ei hang thaikawi sa ngei bawk a. Chuonga ‘an dit ve hlak’ ti an hriet ve bawk lei khan, inngaibelin
lekhathawn dawnnaah ‘Aw’ an hung ti
nul nuom ve khawp el. Khawvel dang dak pha hek lo, khang ang thil kha an hawi ti
naw ruol a'n nawh.
Lekhathawn ei pek zeu zeu ta hnunghaiin an mi fiel
a. Du lei em em khawm ni loin lam kawla khawnghma bang thliek hi, lama a mi
lo nghaktu izirin an hawi thei ve khawp el a. Chun, insie rut khawm hrilhmai
chi a ni nawh, a bikin a samsei kea hling a’n bur fuk trum lem chu
lekhathawn dawnna anga pawm thei hiela ngai thei a nih; hling phawi naw inlauin
an mi nawr sek el.
Hieng thilhai hi Pu Rala Sikul ka suo hmaa tlung kha
a n'a. Khang hun lai khan chu matric zo hmain khawsawt in kan chuongkai ta bawk
leh, tulai exam vela indawn hlak ni kher lo tawnhriet ding a lo tam khawp el.
Hlimna hi buk ding ni inla, ieng buklung am
hmang ei ti aw? Thil iengkim ei thaw hi chawp le chila hlim vurna a um a, ei
chanchin mi hril nikhuoa hlimna a um thei bawk a. Chun, a fiemthu zawnga hlimna
khawm a um thei. A hun laia mi sukhlim fahran lo, a khawhnunga suikir changa
thawnthu ngainuom tak tak suokna khawm a lo um ve bawk.
APJ Abdul Kalam chun, “Sometimes, it’s better to bunk a class and
enjoy with friends, because now, when I look back, marks never make me laugh,
but memories do,” a lo ti a. A umzie
chu, hotu thu zawm loa sikul thrul tieng ni loin, dan pangngai zing zinga
inthawka inhersuok a, thil pawi chin ramri khang va ner chuong si loa nun
zalen hmang hi a lo pawimaw niin ka hriet. Thilthraa ei ngaihai po po hi hlimna
mi petu an lo ni kher chuong si naw a.
Ni tinin thil tam tak ei thaw a. Mi tam tak ei intuokpuiin,
thiltlung tam tak a um. Khuonu chun hieng laia threnkhat chau hi nakie huna thar
nawk dingin a mi sinsie pek a. Makhata fumfe taka mi suktlei theitu chu hunpui
hung thar ruola thamral ta hnung nun suikir a lo nih. Favang ni tlak tawm ruoi
chun makhata um hlawkna ni awma inlang ka ngaituosuok a, chu chuh ‘Chulram Fang’ (reminiscing) ti hi a nih.
Ei huntawng hlimumhai dawn kir a ni naw chun, hlimnahai chu a thamral sawng pei
el ding a ni awm. A suikir ngun ngunin hlimna an chelding sawt a nih.
Dama khuonu malsawma hratna leiin kum 70 chen ei dam
ding a ni chun, favang lenkawl la thlir rawp ei ta, nakie hunah ei vawisun
nihai hi a la hlu chau ding a ni hih!
(Published in Hmasawnna Thar)
Dated Aizawl, 21st October 2018
Tags
Thusep (Article)