Hmar Martyrs Day Thucha

HMAR MARTYRS’ DAY
LE KA THUNAWI



Furpui a hung intran a,Thlaphur kawlnisuok sum zing but karah ei hang hmu ta hin chu Hmar hnam hmangaitu le lainatu hmun tin le ram tina umhai chun ‘Hnam Pasalthrani’ hi ei hriet hmai ngai meu nawh. Khawtlang thruoitu le hnam thila nina insang chelhai lem chu hi ni pawimaw tak inser dan ding ngaituoin an buoi phihli ta hlak a. Chuongang bawkin nunghak tlangvalhai khawm mani inlumah an intawm bik el naw a,hnam zai le lam-hai inchukin a mawi thei ang taka lam thai dingin an puocha nasa ve hle hlak. Tlakna vangkhuoin a zir ngang naw leiin chuonganga hun hmang chu rin hran naw langkhawm ka tading chun beisei rim an nam naw a,bakah,ka hun hmang dan le May ni 16 chu intuokrem thei ding ziezang a ni naw hrim hrim bawk a. Chuleiin, ‘mani se se muol hranah’ an ti ang deuin ka tlin tawk le phak tawk angin zalhmunah ngaituona lo sawrbing bak chu ka tlin hri naw
a,chuong lungrila ka lo ngaituo ve neu neuhai chu tlawmin hang inchuon ve miel lang.

HPC Lung, Sakawrdai.
Hnam Pasalthrani ei inser dan le ngaihlut dan hin ka lung a dum nawna tam tak a um a,hienghin nisien,chuongchun thaw in la tih a rawtna fumfe tak hang siem ding bik nei lem lovin lungril na deuin ka um ve chawt el a. Ka zuk ngaituo takluo chun kei Hmar member pakhat ve mei mei hmana Martyr
family-hai a hnam ang zawnga ei ngaisak nawna le,a ni ei inser danah ditkhawp nawna ka nei chun an pa,an nau,an pasal,an unaupa manih hnam tadinga lo chan tahai chun hril suok lem lovin na taka pairuk an nei ka zuk ring nghet bur pha a. A iengpo khawm chu nisien,an hringna meu hnam tadinga an lo inhlan tah hi a hlu chungchuonga,an nihai inpekna leiin Hmar hnamin hi ni May ni 16 hi ‘Hmar Martyrs’ Day’ tiin ei inser thei ve chau a nih;an phut le beisei lei ni lovin hnam angin Martyr Family-hai hang sawmdawl thei in la chu ei va ropui nawk zuol awm de aw....!!!

May ni 16 hi Pasalthrani tih a ei hmagna san mi tam takin ei hriet ta naw a, ‘Martyr’ ti thumal a umzie hrie em em inchuklaihai ngei khawma insukhlimna(sport event) amanih,Kut(festival) ang deua ngai pawl khawm ei bang ta nawh. Chukhelah khuo threnkhat hi ni la ursun bek bek lo khawm an la
um ta fan. Chuleiin hieng kawngah hin inhril hriet ei ngai em em a,a ni bika khawm hin hnam hmangaina kawnga infuin thar ei pawimaw ta hle el. Hmarhai hi hnam naupang ei ni ang hrimin Political Movement ei nei tranna khawm hun sawt a la ni naw a. Pawl hmasa Hmar National Congress hi kum 1953-in indin a ni a,a hnungah Hmar National Union tiin thlak niin vawisun chen hin Manipur Hmarhai lai a la dam ve trawk trawk a nih. Hmar Mongolian Federation hi Lakhipur,Cachar-ah in din a ni a,amiruokchu hun sawt a hring naw a,thrangthar lem chun ei hriet hman nawh. Kum 1986,July 3rd khan Aizawlah Hmar Association phun a niin hi kum vek December 22nd chun Sakawrdai inkhawmpuiah Hmar Peoples Convention(HPC)tih a thlak a nih. India sawrkar
khawma hnam anga a mi hrietna hi kum 1956,October 29th lai el kha a la ni a,hnam thrangduong ei nih am ti chu lo insut el ta la. Hi tiengpang hi dittawk hri phawt lem ei tih.

Hmar Martyrs’ Day Trobul:

Kum 1986 khan Hmar Association/Hmar Peoples Convention chun Autonomous District ngietin Mizoram Governor le India Prime Minister kuomah Memorandum a peklut a. Sawrkar thlungpui chun Mizoram sawrkar chu Hmarhai lo sawmdawl dingin inhriettirna a pek nghal a,amiruokchu
Mizoram sawrkara(Chief Minister Lalthanhawla) inthawk beisei angin sawmdawlna hmu a ni naw leiin Sinlung Hills khuo hran hranhaiah tharum thrang lovin risie siem tran a nih. Hi truma an hmalakna chu Mizoram Armed Police chun indawina nei thrak lovin democratic taka an nawrna chu tharumin an tukdawl.
                                                      HPC chun a movement sunzawm peiin a neka nasa nawkzuolin darker 144 sung bandh a huoihawt nawk a,hi trum khawm hin MAP hai chun nunrawngna insuoin a hmei a pa angkhatin an vuok tawl a,nu le nau tiemin hliem tam tak enkawl dingin Churachandpur Hospital an thawn tung zut zut el a nih. Hi taka inthawk hin HPC chun silaia indawr dingin thu a sukthluk ta a,HPC hnuoiah Hmar Volunteer Council(HVC) siemin ram an rawl tran tah. Hmarnauhai tading chun silai chawia ram rawl chu Mizoram sawrkar nunrawngna leiin thaw lo thei lo thil a hung ni tah a,mi tam takin mani inlum maksanin hnam hmakhuo ngaiin ramril an pan pha a,hi hi Hmar hnama ding chun sawrkar laka ei hel tranna a nih.

                                                             May ni 16,1989-in Mizoram Armed Police chun,Sub-Inspector
Vanlalauva inrawina hnuoiah HPC lakah beipui a thlak a.Hmar Volunteer hai chu Mizorama inthawkin Assam ram chen Assam sawrkar phalna khawm la lovin an hnawt thlur a,Monierkhal Tea Estate an tlung chun Hmar Volunteer hai chun Muolpangah an lo lambun a,MAP tieng mi 3 thiin silaimu hmasatak chun Vanlalauva bawk a ver nghe nghe. Hmar Volunteer tieng mi 2 in hringna
anchan a,chuonghai chu Puhai:1)Lalhuoplien (Sakawrdai) le 2) Lienhmingthang (Sartuinek) an nih. Thuom thra an nei naw leiin an ruol thihai ruong khawm inhlawm hman lovin Hmar Volunteer hai chu an tlan dar a,May ni 19 chun an ruong trawp ta hnung chu Silchar Medical College-ah post mortem thaw zovin Cachar Hmar thruoituhai kawlah an pek suok a,Hmar mipui chun an phu ang
hrimin ropui le inza takin an vui liem. HPC inkhawmpui December 1989,Hmarkhawlien-a an neinaah
chun May ni 16 chu an ruol hringna chanhai hrietzingna dingin Martyrs’ Day tih a inser dingin a rel a,HPC sungah kum 1990 chun hmang tran niin Hmar hnam pumpuiin kum 1991 khan ei hmang ve tah. Hnam tadinga hringna chanhai inpekna hlutzie lungrila hriezingin ursun taka inser hi ei bat lieu lieu a nih.

Tlang Kawmna:

Thisen hlutak hmelma lakah hnam tadinga a luongsuok hin a hlu a,amiruokchu ithikna le inerna lei dam a intuolthatna a tlung hin a hrie taphawt lung a thrawng em em a,lainatuhai thang a tlawmin ei hnam sunga inthuruolna le inunauna a suksiet nasa hle hlak.Mihriem hringna aia pek thei a um sung chu hringna hi humhal hram hram ding a nih;chu chu Kristienhai ei thaw awm hrim a ni bawk. Hieng zat hnam tadinga hringna lo chan ngam ei nei hi a hlu a,an hnung zui ngam ei um dim ti ruok chu zawna dawn harsa a nih. Vawisuna hnam hmangai inti,khawtlang hmangai inti,kohran rama rawngbawl intihai a tam lem hin hlawkna ei hnawt lem deu ta khawm niin an lang a. Chan ngam si lovin hlawkna hnawt ei pung lei khawm hi a nil ta awm ei thrangmawbawk. 

26th Hmar Martyrs Day, 2015 at Ngaiban-Ramthar.









Hi ni May ni 16 hin inunauna thralem hung rasuok sien la,thisen suok khawpa inkhingnahai hnungsawnin, ei hnam kmakhuo ngaiin lungril thar puta hmatieng hun thlir dingin tiemtuhai po po ditsakna kan hlan cheu.





Ziek hun: Silchar, May 2014.














Post a Comment

Please Select Embedded Mode To Show The Comment System.*

Previous Post Next Post